Ba lưu ý khi bày mâm ngũ quả Tết 2018

1. Lưu ý có đủ các loại hoa quả chính

Tết đến, mỗi gia đình không thể thiếu mâm ngũ quả bày trên bàn thờ. Việc chuẩn bị kỹ càng và cẩn thận mâm ngũ quả cúng Tổ tiên là thể hiện sự thành kính của con cháu. Do đó, các gia đình không chỉ muốn có mâm ngũ quả đẹp mắt, ấm cúng mà còn cần hiểu ý nghĩa mâm ngũ quả để gửi gắm ước nguyện của mình trong năm mới gặp nhiều may mắn và tránh vướng những lỗi thiếu sót không đáng có.

Mâm ngũ quả Tết 2018 thường gồm 5 loại khác nhau, mỗi loại tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc khác nhau như chuối xanh, bưởi vàng, hồng đỏ, lê trắng, quýt da cam. Ngoài ra, “ngũ” còn thể hiện ước muốn của người Việt đạt được giàu sang, phú quý, quý (sang trọng), thọ (sống lâu), khang (khỏe mạnh), ninh (bình an). Do đó, nhất thiết mâm ngũ quả không thể thiếu những loại quả chủ đạo trên.

Mỗi loại quả trên mâm ngũ quả đều mang những sắc màu ý nghĩa riêng theo mong muốn, nguyện vọng của gia chủ. Một số gia đình thường băn khoăn, màu sắc mâm ngũ quả có nhất định phải đủ các loại quả có màu săcs theo ngũ hành hay không? Trong khi đó vẫn muốn bày thêm những quả khác thể hiện mong muốn của gia chủ, đồng thời tăng thêm sự đa dạng cho mâm ngủ quả nhà mình.

Theo cổ truyền, Ngũ hành không phải quan niệm trên ban thờ, không có ý nghĩa thực tiễn trong tâm linh con người. Do đó, việc chọn quả theo màu sắc của Ngũ Hành được thì càng tốt, nhưng không thì vẫn có thể chọn quả những quả theo nghĩa riêng biệt nào đó. Chẳng hạn như quả chuối: Tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm, hứng lấy may mắn, che chở. Phật thủ: Bàn tay phật che chở cho cả gia đình được bình an. Bưởi: Mong muốn gia đình được an khang, thịnh vượng. Cam, quýt: Tượng trưng cho sự thành đạt, thình vượng. Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống tuổi già. Đào: Thể hiện sự thăng tiến trong sự nghiệp. Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn cả năm.

2. Sự khác nhau giữa mâm ngũ quả 3 miền: Bắc- Trung- Nam

Do khác biệt về phong tục, tập quán cũng như quan niệm mà cách bày mâm ngũ quả từng vùng miền cũng khác nhau. Người miền Bắc thường bày mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành, vì vậy, mâm ngũ quả thường tuân theo 5 màu chủ đạo: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng.

Cách trình bày truyền thống thường là nải chuối đặt ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ những loại quả khác đặt trong lòng nó. Trên đó có thể là quả bưởi hoặc quả phật thủ có màu vàng để mong phú phú tài lộc, sự may mắn và bình an cho đại gia đình. Những quả nhỏ hơn như cam, quất,…sẽ xếp xen kẽ xung quanh để mong muốn một năm mới ấm lo và sung túc và đủ đầy.

Việc bày thêm một số loại quả mang tính chất phổ thông hơn của vùng miền thể hiện ý nghĩa riêng thường được người dân phía Nam coi trọng hơn phía Bắc. Mỗi loại quả được quan niệm có ý nghĩa riêng, chẳng hạn, quả lựu thể hiện mong muốn đông con, nhiều cháu sum vầy; quả đào  thể hiện sự thăng tiến, quả táo to, đỏ mang ý nghĩa phú quý, giàu sang, quả hồng, quả quýt, quả cam canh chín đỏ tượng trưng cho sự mạnh mẽ và thành đạt, quả thanh long biểu trưng cho rồng mây gặp hội, quả dưa hấu, quả bưởi căng tròn  như lời hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn, quả trứng gà thể hiện lộc trời cho, quả sung mang ý nghĩa đủ đầy về vật chất và sung mãn về sức khỏe. sung mãn về sức, quả đu đủ thể hiện sự đầy đủ thịnh vượng, hay quả xoài cầu mong không thiếu thốn, khó khăn.

Vì thế, việc bày biện ra sao không cần quá câu lệ hay dập khuôn, miễn sao là chọn lựa, sử dụng các loại quả với ý nghĩa riêng theo mong muốn, ước nguyện của gia chủ, đồng thời đảm bảo được các màu sắc chủ đạo theo Ngũ Hành, vừa có được mâm ngũ quả đẹp, ấm cúng, đem lại cảm giác sung túc là ổn.

Trong khi đó mâm ngũ quả của người miền Trung nghèo khó, đất đai vốn cằn cỗi, ít hoa trái, lại thêm thời gian Tết thường rơi vào mùa đông khắc nghiệt, và cả những hậu quả thiên tai để lại từ trước đó chưa dứt nên cây trái đặc sản địa phương rất hiếm và rất ít. Người dân quê không quá câu nệ hình thức ý nghĩa của mâm ngũ quả, mà chủ yếu có gì cúng nấy, quan trọng tâm thể hiện sự thành kính với tổ tiên.

3. Lưu ý khi chọn và bày mâm ngũ quả

Nhiều người thường có thói quen mua quả sớm để bày trí mâm ngũ quả Tết. Tuy nhiên, nếu mua phải những quả chín ép sẽ rất nhanh hỏng. Hơn nữa mâm ngũ quả thường được để sau 30 Tết vài ngày, vì vậy gia chủ không nên mua và bày mâm ngũ quả quá sớm trước Tết.

– Nên lựa những quả già nhưng chưa chín quá (tùy theo thời gian mua có sát ngày 30 Tết chưa). Chuối nhất định phải là chuuối xanh (để đủ cứng cáp, đỡ những quả khác và còn đảm bảo ý nghĩa màu sắc theo Ngũ Hành); Các loại quả xoài, mãng cầu, đu đủ, hồng… nên mua quả ương về bày để không bị thối. Quả dưa hấu mang tính đấng trí nhân quân tử, xanh vỏ đỏ lòng. Và dù nhiều loại hoa quả, cũng nên bày thêm quả Phật thủ, giống biểu tượng bàn tay Phật.

– Với các loại quả khác như đu đủ, hồng, xoài… nên chọn quả ương về bày để không bị thối. Ngoài ra cần xem xét kĩ độ tươi ở cuống (chọn quả còn nguyên cuống lá), không có vết dập.

– Không nên rửa quả trước khi đặt lên bàn thờ bởi việc này sẽ làm quả sớm bị héo hoặc thối nếu có chỗ đọng nước. Nhiều gia đình mua quả về, thường rửa cẩn thận cho quả bóng, đẹp. Song việc rửa quả sẽ làm quả sớm bị héo hoặc thối nếu có chỗ đọng nước. Chính vì thế, chỉ cần dùng khăn giấy ẩm lau sạch quả là được. Với những quả bưởi mà vỏ bị ố vàng hay mốc xanh, có thể hòa chút nước vôi sạch, thấm vào khăn lau đều sẽ cho vỏ bưởi vàng mà không lo đọng nước, héo bưởi.

Đa phần mọi người thường bày mâm ngũ quả với các loại quả có màu sắc theo thuyết ngũ hành. Song theo cổ truyền, thuyết Ngũ hành không phải quan niệm trên bàn thờ và không có ý nghĩa thực tiễn trong tâm linh. Vì vậy, gia chủ vẫn có thể bày thêm những loại quả khác theo nghĩa riêng, thể hiện mong muốn của mình trong tết 2017 này nhé.